پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث و فارغ التحصیل دکترای شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم و عضو انجمن کلام اسلامی.
چکیده
رابطۀ ذات با صفات، از اساسیترین مسائل کلامی است که همواره مورد بحث و گفتوگو میان اندیشمندان اسلامی بوده است. در این نوشتار، گزارشی دربارۀ رابطۀ ذات با صفات از منظر اندیشمندان معتزلی ارائه شده است. قدریه یا معتزلیانِ نخستین، به دلیل گرفتار نشدن به مشکل تعدد آلهه یا تعدد صفات قدیم در ذات خداوند، از نخستین گروههایی هستند که به طور مطلق، صفات را از ذات خداوند نفی کردهاند. گرچه برخی معتزلیان به جهت رهایی از شبهۀ تعطیل، آرای گوناگونی همچون: نیابت، احوال و عینیت صفات با ذات را مطرح کردند، اما هر سه نظریۀ نیابت، عینیت و احوال، قرائتی متفاوت از دیدگاه نفی صفات است.